Türkiye'de Engelli Çocuğu Olan Çalışanın Hakları


Gündem 15.03.2020 10:30:00 0
Türkiye

Devletimiz son yıllarda engelliler ve yakınları için avantaj olabilecek birtakım düzenlemeler yapmaya başlamıştır. Bu düzenlemeler yeterli midir diye baktığımızda elbette yeterli değildir. Fakat engellilerimizin devlet gündemine girmiş olması önemli bir husus. Bu konuda engelli platformlarının yapacağı daha yoğun çalışmalarla sağlanan bu hakların daha da genişleyebileceği kanaatindeyim. Bu makalemde engelli yakını olan sigortalı ve devlet memurları açısından sağlanan avantajları ayrı ayrı kısaca aktarmaya çalışacağım.

 

Mazeret İzni

 

6645 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanunun 35. Maddesi ile 4857 Sayılı İş Kanuna aşağıdaki ek madde eklenmiştir:

“İşçilerin en az % 70 oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, 1 yıl içinde toptan veya bölümler halinde on güne kadar ücretli izin verilir.”

 

Engelli Çocuğu Olanlara Erken Emeklilik İmkanı

 

5510 Sayılı Yasaya 5754 Sayılı Yasa ile eklenen fıkra ile engelli çocuğu olan anneler lehine düzenleme yapılmıştır. 5510 Sayılı Yasanın konuyla ilgili fıkrasında Emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunanların, bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenir ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de indirilir” denilmektedir.

Başkasının bakımına muhtaç, ağır engelli çocuğu olan kadınların bu haktan yararlanabilmeleri için çalışmaları veya isteğe bağlı sigortalı olmaları gerekiyor. Bu durumdaki annelere erken emeklilik hakkı yalnızca 1 Ekim 2008 sonrası süreleri kapsıyor. Dolayısıyla 1 Ekim 2008’den önceki çalışmaları için erken emeklilik hakları söz konusu değil. 1 Ekim 2008 sonrası çalışılan her 4 yıla 1 yıl prim ekleniyor, yaştan da 1 yıl düşülüyor.

 

Gelir Vergisi İndirimi

 

Ücretli çalışan engelli kişiler ile bunların bakmakla yükümlü olduğu engelli kişilerserbest meslek sahibi engelli kişiler ile bunların bakmakla yükümlü olduğu engelli kişiler, basit usulde vergilendirilenlerden, tüccar ve ücretli durumuna girmeksizin, imalat, tamirat ve küçük sanat işleri ile uğraşan (ilk madde ve yardımcı malzeme müşteriye ait olarak faaliyet gösteren terzi, tamirci, marangoz gibi) engelliler, gelir vergisi indiriminden yararlanabilir. Engellilik indirimi her yıl devlet tarafından belirlenerek uygulamaya dâhil olur. Engellilik indirimi yıllık gelir vergisi matrahına dâhil edilen kazançlar üzerinden düşülmektedir. 2016 yılı için engellilik indirimi tutarları şu şekilde belirlenmiştir:

Gelir Vergisi Genel Tebliği, Seri No: 290

  1. Derece Engelli (Çalışma Gücünün Asgari % 80’ini Kaybedenler) – 900,00
  2. Derece Engelli (Çalışma Gücünün Asgari % 60’ını Kaybedenler) – 460,00
  3. Derece Engelli (Çalışma Gücünün Asgari % 40’ını Kaybedenler) – 210,00

 

Engellilik İndiriminden Yararlanmak İçin Ne Yapılmalıdır?

 

Engellilik indiriminden yararlanmak isteyen engelliler aşağıdaki belgelerle birlikte Vergi Dairesi Başkanlığı olan illerde İlgili Grup Müdürlüğüne, Vergi Dairesi Başkanlığı olmayan illerde ise Defterdarlıklara bağlı Gelir Müdürlüğüne, Bağımsız Vergi Dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüğüne, Vergi Dairesi bulunmayan ilçelerde ise Mal Müdürlüklerine bir dilekçe ile başvuracaklardır.

Hizmet Erbabının Bakmakla Yükümlü Olduğu Engelli Kişilerin Müracaatlarında:

  • Çalıştığı iş yerinden alınacak çalıştığına dair işveren tarafından imzalanıp kaşelenmiş yazı
  • Müracaat formu
  • Dilekçe
  • Bakmakla yükümlü kişinin T.C. Kimlik Numarası
  • Bakmakla yükümlü olduğuna dair belge
  • İlgili yönetmeliğe uygun Sağlık Kurulu Raporu olanlar için rapor aslı veya noter tasdikli örneği sunulmalıdır

Vergi indiriminden faydalanmak isteyen engellilerin, çalışılan iş yerinin bağlı olduğu Büyük Mükellefler   Vergi Dairesi veya ilgili vergi dairelerine yapılabileceği gibi Mükellef Hizmetleri Gelir ve Kurumlar Vergileri Müdürlüğü Engelli Servisine müracaat edilmelidir.

Vergi indirimi işleminin sonuçlanması ortalama 3 ay sürmekte olup işlem sonuçlandığında yazı iş yerine posta ile gönderilmektedir.

Ayrıca İnternet üzerinden http://eviss.ivdb.gov.tr/ adresine giriş yaparak başvurularınızı web üzerinden takip edebilirsiniz…

 

Örnek bir soru?

 

% 48 oranla raporumu aldım. (Vergi indiriminden yararlanır) ibaresi raporumda mevcut. Sigortalı olarak çalışıyorum. Vergi indiriminden yararlanabilir miyim? Bana ne gibi faydası olur?

Yanıt: Vergi indirimi alırsanız maaşınız da 31,5 TL gibi bir artış olur.
Ayrıca erken emeklilik hakkı kazanırsınız.

Önemli Bazı Hususlar

  • Vergi dairesine sunacağınız sağlık raporu ilgili mal müdürlüğü ya da defterdarlık tarafından kabul edilmeyebilir ya da ilgili rapor Ankara’ya Merkez Sağlık Kuruluna gönderilip onaylanmayıp geri dönebilir. Bunun sebebi son yıllarda aşırı güncellenen engelli özür oranlarından kaynaklı. Vereceğiniz rapor 20 Mart 2013 tarihli resmi gazetede yayınlanan Özürlülük Ölçütü, sınıflandırması ve özürlülere verilecek sağlık kurulu raporları hakkında yönetmeliğe uygun olması gerekli.

 

Her Sağlık Raporu Geçerli mi?

 

İş, maaş veya bizzat başvurarak yetkili devlet hastanelerinden alınan tüm sağlık raporları vergi indirimi için geçerlidir.

 

İş Yerini Değiştiren Kişiler

 

Herhangi bir şekilde iş yeri değiştiren ücretlilerin daha önce işlem tesis ettirdikleri müdürlüklere yeni iş yerlerinin adreslerini bildirerek buradan yeni iş yerlerine hitaben yazı almaları yeterli olacaktır. Bu engellilerin yeniden rapor almalarına gerek yoktur. Engellilik indirimi bakıma muhtaç kişiye bakan kişi için engellinin 18 yaşını doldurmuş veya 25 yaşına kadar tahsil durumu söz konusu ise geçerlidir.

 

Özürlü Yakını Olan Devlet Memurunda Durum

 

Bilindiği üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 108. maddesinde memurların bakmakla yükümlü olduğu veya memur refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya önemli bir hastalığa tutulmuş olması hallerinde, bu hallerini raporla belgelendirmeleri şartıyla verilecek aylıksız izinlerle, bazı durumların gerçekleşmesi halinde verilecek aylıksız izinlerin süre ve esaslarını hükme bağlamıştır”. Bu kanunda Devlet memurlarına bakmakla yükümlü olduğu özürlü aile bireyinin günlük bakımı için izin verilmesine ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır.

Diğer taraftan, 2010/2 sayılı Başbakanlık Genelgesinin (3) numaralı fıkrasında; “Kamu çalışanlarının kanunen bakmakla yükümlü olduğu özürlü aile bireyinin bakıma muhtaç olduğunun ilgili mevzuatına göre alınmış geçerli özürlü sağlık kurulu raporu ile belgelendirilmesi kaydıyla bu durumdaki personele; özürlü aile ferdinin günlük bakımı için izin kullanımında gerekli kolaylık sağlanacak ve personel mesai saatleri dışındaki nöbet görevinden ve gece vardiyasından muaf tutulacaktır.” hükmü yer almaktadır.

 

Gelir Vergisi İndirimi

 

Engelli çocuğu olan kamu, özel sektör çalışanları ve serbest çalışanlar gelir vergisi indiriminden yararlanırlar. Emekli olanlar aldıkları emekli maaşında bu hakkı kullanamazlar. Ancak emekli olup serbest çalışanlar gelir vergisi indiriminden yararlanır.

 

Nöbet Muafiyeti ve İzin Hakkı

 

Kamu kuruluşlarında çalışan engelli çocuğu olan memur anne ve babalara nöbet ve fazla mesai muafiyeti vardır. Bakım izninin ve nöbet muafiyeti çoğunlukla amir inisiyatifindedir.

TSK da görev yapıp bakıma muhtaç engelli çocuğu olan muvazzaf asker ve sivil memurlara Haziran 2013 tarihli TSK İç Hizmet Yönetmeliğinde yapılan bir değişiklikle nöbet muafiyeti hakkı tanınmıştır.

 

Engelli Çocuğu Olan Çalışan Annelere Erken Emeklilik Hakkı

 

‘Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan annelerin’ yararlandığı bu haktan BAĞ-KUR, SSK, Emekli Sandığı, Tarım İşçileri ve İsteğe Bağlı Sigortalı olan anneler yararlanır.

1 Ekim 2008 sonrası çalışılan sürenin dörtte biri oranındaki süre çalışılan süreye ilave edilir ve bu süre emekliliğe kalan süreden düşürülür.(5510 Sayılı Kanunu Madde 28. )

Engelli çocuğun bakıma muhtaç yani raporunda “ağır engelli” ibaresinin olması gerekmektedir. Çocuğun bakıma muhtaçlığı devam ettiği sürece bu haktan yararlanılır. Birden fazla bakıma muhtaç çocuğu olanlar için SGK; her çocuk için inceleme yapar. Ancak sadece biri üzerinden erken emeklilik hakkından yararlanılır.

Evlatlık alınan engelli çocuklar için de çocuğun evlatlık alındığı tarihten itibaren erken emeklilikten yararlanılır.

Refakat İzni

 

Memurun bakmakla yükümlü olduğu veya memur refakat etmediği takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden birinin ağır bir kaza geçirmesi veya tedavisi uzun süren bir hastalığının bulunması hallerinde, bu hallerin sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmesi şartıyla aylık ve özlük hakları korunarak üç aya kadar izin verileceği ve gerektiğinde bu sürenin bir katına kadar uzatılabilir.

Aynı kişinin aynı teşhisine bağlı olarak memuriyet hayatı boyunca en fazla 6 ay süre refakat izni kullanılabilir. Aynı kişinin raporuna istinaden sadece bir memur yakını bu izni kullanabilir.

BİR YARGI KARARI

Danıştay, engelli çocuğu bulunan memur ailelerinin, çocuğun rehabilitasyonu ve eğitimi sırasında yanında olması yönündeki taleplerini yerinde bulmadı.

Danıştay 12. Dairesi, engelli çocuğu bulunan memur anneye yıllık izni dışında haftada 3 gün 2’şer saat izinli sayılmasını reddeden İdare Mahkemesi kararını onadı. Adana SGK İl Müdürlüğü’nde devlet memurluğu yapan Nebahat Metlioğlu, SGK İl Müdürlüğü’nden günde 2 saat süreyle ve haftada 3 gün izin istemiş, bu talep reddedilmişti. Metlioğlu, işlemin iptali için Adana 2. İdare Mahkemesi’ne başvurdu. Adana 2. İdare Mahkemesi söz konusu kamudan.com talebi reddetti. Metlioğlu kararı Danıştay nezdinde temyiz ederken, Danıştay 12. Dairesi de temyiz incelemesinde Adana 2. İdare Mahkemesi’nin verdiği kararın hukuk ve usule uygun olduğuna hükmetti.

 

Mazeret İzni

 

En az % 70 oranında engelli ya da süreğen hastalığı olan hastalık raporuna dayalı olarak ana veya babadan sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla 1 yıl içinde toptan veya bölümler halinde 10 güne kadar  ” mazeret izni verilir. Mazeret izin hakkı sadece engelli çocuklar için kullanılmaktadır.

 

Tayin Hakkı

 

Devlet Memurları Kanunu Ek Madde 39:‘’Devlet memurlarının, hayatını başkasının yardım veya bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede engelli olduğu sağlık kurulu raporu ile tespit edilen eşi, çocukları ile kardeşlerinin, memuriyet mahalli dışında resmi veya özel eğitim ve öğretim kuruluşlarında eğitim ve öğretim yapacaklarının özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından belgelendirilmesi halinde, ilgilinin talebi üzerine eğitim ve öğretim kuruluşlarının bulunduğu il veya ilçe sınırları dahilinde kurumunda bulunan durumuna uygun boş bir kadroya ataması yapılır.’’

ISPARTA’NIN BUGÜNÜNE DEĞİL YARINLARINA YATIRIM YAPTIK ISPARTA’NIN BUGÜNÜNE DEĞİL YARINLARINA YATIRIM YAPTIK
İnegöl protokolü şehit aileleri ve gazilerle iftarda buluştu İnegöl protokolü şehit aileleri ve gazilerle iftarda buluştu
Tokat Havalimanı'nda Şubat ayında yolcu artışı Tokat Havalimanı'nda Şubat ayında yolcu artışı
Köyümde Hayat Var Projesi ile tarımda gençlik rüzgârı Köyümde Hayat Var Projesi ile tarımda gençlik rüzgârı
Büyükkılıç, Çanakkale Zaferi ve Şehitleri Anma Günü törenine katıldı Büyükkılıç, Çanakkale Zaferi ve Şehitleri Anma Günü törenine katıldı