SDÜ "Köklerin Boyası" projesi, 86 reçeteden oluşan envanter niteliğindeki Türkiye'nin ilk "Kök Boya" kitabı ve "Uluslararası Sempozyum"a önemli katkılar sağladı
Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü (HBÖGM) koordinasyonunda, İzmir Olgunlaşma Enstitüsü yürütücülüğünde, Türkiye genelindeki 12 Olgunlaşma Enstitüsü tarafından"Anadolu'nun Doğadan Gelen Renkleri: Köklerin Boyası'' başlıklı bir proje hayata geçirildi. Proje kapsamında 86 reçeteden oluşan ve envanter niteliği taşıyan Türkiye'nin ilk ''Kök Boyama'' kitabı hazırlandı.
Proje kapsamında ''Anadolu'nun Doğadan Gelen Renkleri: Uluslararası Köklerin Boyası Sempozyumu'' düzenlendi. Süleyman Demirel Üniversitesi (SDÜ) Güzel Sanatlar Fakültesi (GSF) Dekanı Prof. Dr. Mustafa Genç, üç farklı disiplin içeren ulusal projeye bilimsel katkı sağladı. Uluslararası Köklerin Boyası Sempozyumu'nun açılış konferansını veren Prof. Dr. Genç, ayrıca İzmir'i simgeleyen tek parçadan oluşan 35 metrekarelik kumaşa kök boya uyguladı; etkileşimli atölye gerçekleştirdi.
-Prof. Dr. Mustafa Genç: ''Kök boya çevre dostu ve sürdürülebilirlik açısından değerlidir. Köklerimize dönerek geleceği inşa etmeliyiz''
SDÜ Güzel Sanatlar Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa Genç: ''Kök boya ve geleneksel üretim bilgisi değerlidir. 12 Olgunlaşma Enstitüsü'nün hayata geçirdiği proje bu alandaki bilgi transferi ve Araştırma- Geliştirme (Ar- Ge) çalışmaları için fırsatlar barındırmaktadır. Doğal boya sadece bir renklendirme tekniği değil, bir felsefedir. Bu işin adı ''Kök Boya''dır. Çünkü köklerimizle olan bağımızı simgeler. Köklerimize sahip çıkarak geleceğimizi inşa edebiliriz. Osmanlı dönemindeki planlı ve sürdürülebilir boya üretim sistemi ve atalarımızın bilgeliği bu açıdan önem arz etmektedir. Biz modern yaşamda doğallık peşinde koşarken kendi geleneksel doğallığımızı kaybettik. Onu yeniden inşa etmeliyiz. Bitkisel boyalar çevre dostudur. Ve sürdürülebilir bir sisteme sahiptir.''
Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü (HBÖGM) tarafından ulusal proje olarak belirlenen "Köklerin Boyası", İzmir Olgunlaşma Enstitüsü koordinatörlüğünde ve 12 Olgunlaşma Enstitüsü'nün iş birliğiyle yürütülmektedir.
17- 18 Aralık 2025 tarihleri arasında Menemen FT Lotus Termal Otel'de gerçekleştirilen "Uluslararası Köklerin Boyası Sempozyumu" ile projenin temel amacı olan Anadolu'nun verimli topraklarında yetişen doğal boyaların kayıt altına alınması ve bu köklü kültürel mirasın gelecek nesillere aktarılması ele alındı. Türkiye'nin yedi bölgesini kapsayan bu çalışma, ulusal ölçekte kapsamlı bir envanter niteliği taşımaktadır.
Sempozyuma; Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürü Cengiz Mete, İzmir İl Millî Eğitim Müdürü Ömer Yahşi, İzmirİl Millî Eğitim Müdür Yardımcısı İlker Eraslan, Olgunlaşma Enstitüsü yöneticileri, üniversitelerde görev yapan akademisyenler ve öğretmenler katıldı.
Saygı duruşu ve İstiklâl Marşı'nın ardından açılış konuşmaları ile program başladı.
-Amacımız, Köklü Geleneğin Geleceğe Aktarılmasıdır
İzmir İl Millî Eğitim Müdürü Dr. Ömer Yahşi, "Köklerin Boyası" projesi kapsamında yaptığı konuşmada, kökleri bin yıllara dayanan geleneksel el sanatlarının, kadim bilginin yaşatılmasında kilit rol oynayan Olgunlaşma Enstitüleri aracılığıyla yeniden canlandırıldığını vurguladı. Kültürümüzü ve geleneksel sanatlarımızı yaşatarak gelecek nesillere aktarmada çok önemli bir misyon üstlenen bu kurumların çalışmalarına dikkat çekti. Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü'nün vizyonu doğrultusunda hayata geçirilen projenin, geleneği geleceğe taşıyan somut bir adım olduğunu belirtti. "Köklerin Boyası"nın, yalnızca nostaljik bir çaba değil, Türkiye'nin yedi bölgesinden renkleri bir araya getirerek kültürel hafızayı yaşatan ve yarınlara aktaran diri bir miras olduğunu ifade eden Yahşi, "İzmir'de daha fazla insana ulaşılarak 'Olgunlaşma Enstitüleri'ni, halkımıza kültür ve sanat merkezi hâline getirmek için çalışıyoruz ve bu çalışmalarımızın ilham olacağına yürekten inanıyorum." dedi.
Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürü Cengiz Mete, "Kadim medeniyetimizin gücünü sürdürmesi için yapılacak en temel unsurlarından birisi de bu köklü geleneğin aktarılmasıdır. Ancak bunu yaparken bilimsel yöntemlerin kullanıldığı projelerin üretilmesi gerekmektedir. Biz de burada bu projelerden birisini gerçekleştirmek için bir aradayız" diyerek sözlerine başladı. Olgunlaşma Enstitülerin üretimi ve gelişimi ile her yaş grubundaki insana ulaşmayı hedeflediklerini vurgulayan Mete, Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli ile aynı noktada buluşan "Köklerden Geleceğe" ana fikri ile ilmek ilmek geliştirilen araştırmalarımızı sürdürmeye devam edeceğiz" ifadelerini kullandı.
Mete, projenin Anadolu'da yetişen doğal boya bitkilerinin bilimsel yöntemlerle kayıt altına alınması, reçetelerinin analiz edilmesi ve sürdürülebilir bir envanter oluşturulması açısından Türkiye'de bir ilk olduğunu vurguladı. Mete, yürütülen çalışmalar sonucunda 86 reçeteden oluşan Türkiye'nin ilk "Kök Boyama Kitabı"nın hazırlanarak kültürel mirasa kazandırıldığını ifade etti.
Mete, Köklerin Boyası Projesi'nin Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli ile 12. Kalkınma Planının kültürel mirasın korunması, yerli üretimin desteklenmesi, yaratıcı endüstrilerin geliştirilmesi ve sürdürülebilirlik hedefleriyle tam uyum içinde olduğunu belirtti. Uluslararası katılımla gerçekleştirilen sempozyumun; bilimsel iş birliklerini güçlendireceğini, kök boyası alanında yeni Ar-Ge süreçlerinin ve araştırma merkezlerinin oluşmasına katkı sağlayacağını ifade etti.
İki gün sürecek Sempozyum'la, kök boya tekniklerinin bilimsel temelde incelenmesinin yanı sıra; bu mirasın yenilikçi yaklaşımlarla günümüze uyarlanması, uluslararası platformda görünürlüğünün artırılması ve kültürel değerlerin korunmasına yönelik farkındalığının güçlendirilmesi hedeflendi.
-Köklerimize Dönerek Geleceği İnşa Etmeliyiz
Sempozyumun ilk konuşmacısı Prof. Dr. Mustafa Genç, kök boya ve geleneksel üretim bilgisinin önemini vurguladı. Sempozyumun, olgunlaşma enstitüleri aracılığıyla bu alanda önemli bir bilgi transferi ve AR-GE çalışmaları için fırsat olduğunu belirtti. Doğal boyanın sadece bir renklendirme tekniği değil, bir felsefe olduğunu söyleyen Genç, "Bu işin adı 'kök boyadır. Çünkü köklerimizle olan bağımızı simgeler. Köklerimize sahip çıkarak geleceği inşa edebiliriz." dedi. Osmanlı dönemindeki planlı ve sürdürülebilir boya üretim sistemini örnek göstererek, atalarımızın bu konudaki bilgeliğine dikkat çekti. "Modern yaşamda doğallık peşinde koşarken kendi geleneksel doğallığımızı kaybettik." diyen Genç, bitkisel boyaların çevre dostu ve sürdürülebilir yapısına vurgu yaptı. Prof. Dr. Mustafa Genç, 'Geleneksel Türk Sanatlarında Kök Boya' başlıklı bir bilimsel sunum gerçekleştirdi.
-Döşemealtı Halılarının Kökeni Orta Asya'ya Uzanıyor
"Köklerin Boyası Sempozyumu"nda konuşan Doç. Dr. Ömer Zaimoğlu, Antalya Döşemealtı halılarının kökenlerine ve günümüzdeki durumuna ilişkin önemli bilgiler paylaştı. Orta Asya'da uzun yıllar yaptığı araştırmalara değinen Zaimoğlu, "Bu halılarının kökeni aslında Orta Asya'ya, oradaki göç yoluyla gelen Yörükler yoluyla Antalya'ya uzanıyor" dedi.
Halılardaki özgünlüğe dikkat çeken Zaimoğlu, piyasada "antikleşme" adı altında yapay eskitme işlemlerinden geçirilmiş halıların Avrupa'ya antika diye satıldığını, gerçek Döşemealtı halılarının ise bölgenin doğal bitki örtüsünden elde edilen boyalarla, göç yolları üzerindeki yaylalarda dokunduğunu vurguladı. Halının tarihsel süreçte yere döşek, duvar süsü, yalıtım malzemesi olarak da kullanıldığını hatırlatan Zaimoğlu, "Bu çok yönlü kullanım, halının ihtiyaçtan doğan ve hayatla iç içe geçmiş orijinal bir ürün olduğunun kanıtıdır" dedi.
-Kaynağa Dönmeli ve Gelenekten Gelen Bilgiyi Arşivlemeliyiz:
Anadolu Boya Atlası hazırlamalıyız
Prof Dr. Meral Akan, yaptığı konuşmada doğal boya bilgisinin korunması için sahaya inilmesi ve birinci elden kayıt altına alınmasının şart olduğunu vurguladı. "Bu işin asıl kaynağı kırsaldır, kaynağa dönmeliyiz." diyen Çakır, Anadolu'da her bölgenin kendine özgü bitkisel boya reçeteleri olduğunu, ancak bu bilgilerin yazılı olarak kaydedilmediği için kaybolma riski taşıdığını belirtti. Yapılan saha çalışmalarında literatürde olmayan yerel bitki kullanımlarını tespit ettiklerini ifade ederek bu özgün bilgilerin derlenmesiyle oluşturulacak bir "Anadolu Boya Atlası"nın çok değerli bir arşiv olacağını söyledi. Çakır, "Bu bilgilerin taşıyıcısı olan insanları kaybediyoruz, bu nedenle acilen kayıt altına alınmalılar" diyerek sözlerini tamamladı.
-Prof. Dr. Genç, tek parçadan oluşan 35 metrekarelik kumaşa kök boya uygulaması yaptı
Sempozyum'un ardından sergi alanı ziyaret edildi. Ürünlerin ortaya çıkış süreçleri ile ilgili bilgi alındı. Prof. Dr. Mustafa Genç tarafından yapılan uygulamalı etkinlikte, İzmir'i temsilen 35 metrelik kumaşa çivit boyama çalışması yapıldı. Yapılan çalışma, katılımcılarla birlikte açılarak sergilendi.
-Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü'nün (HBÖGM) Köklerin Boyası Projesi, Türkiye'nin ilk Kök Boyama kitabı ve ''Anadolu'nun Doğadan Gelen Renkleri: Uluslararası Köklerin Boyası Sempozyumu'' hakkında yapılan yayını okumak için lütfen aşağıdaki linki tıklayınız:
https://hbogm.meb.gov.tr/www/anadolunun-dogadan-gelen-renkleri-uluslararasi-koklerin-boyasi-sempozyumu-basladi/icerik/2005/tr
-İzmir Millî Eğitim Müdürlüğü'nün projeye ilişkin yayınını okumak için lütfen aşağıdaki linki tıklayınız:
https://izmir.meb.gov.tr/www/milli-egitim-bakanligi-hayat-boyu-ogrenme-genel-muduru-cengiz-meteden-izmir-ziyareti/icerik/4157
